Возлюбленные о Господе архипастыри,
всечестные пресвитеры и диаконы,
боголюбивые иноки и инокини,
дорогие братья и сестры!

180 лет тому назад, 12/25 февраля 1839 года, в Неделю Торжества Православия, во граде Полоцке свершилось поистине эпохальное событие в истории нашей Церкви и нашего Отечества. В этот день униатские иерархи и клирики, служившие на белорусско-литовских землях, по призыву епископа Иосифа (Семашко) собрались под сводами древнего Софийского собора, для того чтобы провозгласить решение об отмене Брестской унии 1596 года и о своем добровольном возвращении в ограду Православной Церкви.
Деяния Полоцкого Собора по сей день впечатляют своей масштабностью. Благодаря Собору с Православной Церковью воссоединились свыше одной тысячи шестисот приходов, более полутора тысяч священнослужителей и более одного миллиона шестисот тысяч человек.
Епископ Иосиф (Семашко), инициатор и вдохновитель Полоцкого Собора, всю свою дальнейшую жизнь посвятил духовному просвещению воссоединенной паствы и утверждению ее во Святом Православии. После возведения в сан митрополита Литовского и Виленского, Преосвященный Иосиф неустанно проповедовал Евангелие, заботился о всестороннем образовании и нравственном росте духовенства, всегда был чуток и внимателен к нуждам простых верующих, являя удивительный пример единства слова и дела, крепости веры, стойкости духа, любви к Богу и ближним. Люди шли за владыкой Иосифом, видя в нем доброго пастыря, действительно готового душу свою положить за овец, по слову Господа Иисуса Христа (Ин. 10:11). Искренними единомышленниками и усердными сподвижниками митрополита Иосифа были архиепископ Полоцкий и Витебский Василий (Лужинский), архиепископ Минский и Бобруйский Антоний (Зубко), множество священнослужителей и благочестивых мирян, потрудившихся в деле духовного возрождения белорусского народа.
Всякое дерево познаётся по плоду своему (Лк. 6:44), — научает Христос Спаситель. Благодатное семя верности Православной Церкви Христовой, посеянное на нашей земле митрополитом Иосифом (Семашко) и его соратниками, дало в скором времени обильные всходы и дивные плоды святости. К духовным наследникам отцов Полоцкого Собора можно в полной мере отнести новомучеников Белорусских, блаженную Валентину Минскую и великий сонм не известных нам подвижников, свято хранивших веру в тяжкие годы испытаний, которые принес нашему народу трагический ХХ век. Подвиг участников Полоцкого Собора стал краеугольным камнем, на котором процветает ныне Белорусская Православная Церковь.
Главный итог Полоцкого Собора очевиден и неоспорим: большинство жителей богохранимой страны нашей являются православными христианами. Полоцкий Собор выразил народное стремление к единству с Матерью-Церковью, подтвердив, что никакой земной силе не дано уничтожить правду и Церковь Христову. Именно это обетование Божие о Церкви Христовой явилось источником успеха и жизнеспособности соборного решения. Действиями соборян руководил не эгоистичный поиск личной выгоды, а Сам Дух Святой — Дух премудрости и разума, направляющий ко славе Божией и ко спасению живущих на земле людей.
В память о деянии Полоцкого Собора была отчеканена медаль с надписью: «Отторгнутые насилием (1596) возсоединены любовию (1839)». В этих словах заключается особый урок назидания, который требует самого глубокого восприятия и осмысления. Уния, насаждавшаяся путем грубого силового давления, лжи и обмана, обернулась множеством бед и страданий для восточных славян, а в исторической перспективе оказалась домом, построенным на песке (Мф. 7:26), который естественным образом бесславно рухнул. История свидетельствует, что такой конец уготован всем, кто посягает на Церковь Христову.
Несмотря на горький урок истории прошедших столетий, сегодня в братской Украине, на родине приснопамятного митрополита Иосифа (Семашко), разворачиваются события, до боли напоминающие о давних гонениях униатов, а затем и богоборческой атеистической власти на православных христиан. Государственная власть в союзе с Константинопольским патриархатом открыто нарушает единство украинского Православия, вносит еще большее разделение и усугубляет страдания канонической Православной Церкви Украины. Поощряя созданную из раскольников псевдоцерковную структуру, они провоцируют акты насилия в отношении канонической Украинской Православной Церкви.
В сложившейся ситуации считаем своим долгом вновь и вновь возвысить свой голос в поддержку Блаженнейшего митрополита Киевского и всея Украины Онуфрия. Призываем верных чад Белорусской Православной Церкви усилить молитвы за украинский братский народ. Твердо уповаем, что Милосердный Господь сохранит Украинскую Православную Церковь, вразумит и приведет к покаянию творящих ныне зло, вражду и разделение, а на земле Украины восторжествует благословенный мир, как он восторжествовал в Белой Руси после окончания Полоцкого Собора в 1839 году.
Промыслом Божиим мы, отмечая 180-ю годовщину воссоединения с Церковью ранее отпавших от нее чад, с благодарностью Господу свидетельствуем, что Полоцкий Собор всемерно способствовал возвращению сотен тысяч белорусов из страны далече в Отчий дом. Воссоединение униатов с Православной Церковью положило конец вековым разделениям и вражде на религиозной почве, омрачавшим жизнь многим поколениям белорусского народа, и явилось прочным основанием мира в нашем современном обществе Белой Руси.
Полоцкий Собор стал знамением примирения и согласия, источником духовного и культурного пробуждения нашего народа, показав во всей полноте красоту и славу Православной Церкви и славянской цивилизации. Отселе мы не чужие и не пришельцы, но сограждане святым и свои Богу (Еф. 2:19). Сознавая величие деяний Собора, мы призваны продолжать дело его отцов, ревностно храня веру православную и единство святой Церкви Христовой, единство духа в союзе мира (Еф. 4:3), заповеданное Апостолом. Молитвами святителя Иосифа (Семашко) и всех святых земли Белорусской да поможет нам в этом Господь!
+ Павел,
митрополит Минский и Заславский,
Патриарший Экзарх всея Беларуси

***************

ПАСЛАННЕ мітрапаліта Мінскага і Заслаўскага Паўла, Патрыяршага Экзарха ўсяе Беларусі, архіпастырам, кліру, манахам і міранам Беларускай Праваслаўнай Царквы ў сувязі са 180-годдзем Полацкага царкоўнага сабора 1839 года

Узлюбленыя ў Госпадзе архіпастыры,
пачэсныя прасвітары і дыяканы,
багалюбівыя інакі і інакіні,
дарагія браты і сёстры!

180 гадоў таму, 12/25 лютага 1839 года, у Нядзелю Перамогі Праваслаўя, у горадзе Полацку адбылася сапраўды эпахальная падзея ў гісторыі нашай Царквы і нашай Айчыны. У гэты дзень уніяцкія іерархі і клірыкі, якія служылі на беларуска-літоўскіх землях, па закліку епіскапа Іосіфа (Сямашкі) сабраліся пад скляпеннямі старажытнага Сафійскага сабора, для таго каб абвясціць рашэнне аб адмене Брэсцкай уніі 1596 года і аб сваім добраахвотным вяртанні ў агароджу Праваслаўнай Царквы.
Дзеі Полацкага Сабора па гэты дзень уражваюць сваёй маштабнасцю. Дзякуючы Сабору з Праваслаўнай Царквой уз'ядналіся звыш адной тысячы шасцісот прыходаў, больш за паўтары тысячы свяшчэннікаў і больш за адзін мільён шэсцьсот тысяч чалавек.
Епіскап Іосіф (Сямашка), ініцыятар і натхняльнік Полацкага Сабора, усё сваё далейшае жыццё прысвяціў духоўнай асвеце ўз’яднанай паствы і ўмацаванню яе ў Святым Праваслаўі. Пасля ўзвядзення ў сан мітрапаліта Літоўскага і Віленскага, Праасвяшчэнны Іосіф нястомна прапаведаваў Евангелле, клапаціўся пра ўсебаковую адукацыю і маральны рост духавенства, заўсёды быў чулым і ўважлівым да патрэб простых вернікаў, паказваючы дзівосны прыклад адзінства слова і справы, моцы веры, стойкасці духу, любові да Бога і блізкіх. Людзі ішлі за ўладыкам Іосіфам, бачачы ў ім добрага пастыра, сапраўды гатовага душу сваю пакласці за авечак, паводле слова Госпада Іісуса Хрыста (Ін. 10:11). Шчырымі аднадумцамі і руплівымі паплечнікамі мітрапаліта Іосіфа былі архіепіскап Полацкі і Віцебскі Васілій (Лужынскі), архіепіскап Мінскі і Бабруйскі Антоній (Зубко), мноства свяшчэннаслужыцеляў і набожных міран, якія папрацавалі ў справе духоўнага адраджэння беларускага народа.
Усякае дрэва па сваім плодзе пазнаецца (Лк. 6:44), — вучыць Хрыстос Спасіцель. Добрае семя вернасці Праваслаўнай Царкве Хрыстовай, пасеянае на нашай зямлі мітрапалітам Іосіфам (Сямашкам) і яго паплечнікамі, дало ў хуткім часе багатыя ўсходы і дзівосныя плады святасці. Да духоўных спадкаемцаў айцоў Полацкага Сабора можна ў поўнай меры аднесці новамучанікаў Беларускіх, блажэнную Валянціну Мінскую і вялікае мноства не вядомых нам падзвіжнікаў, што свята захоўвалі веру ў цяжкія гады выпрабаванняў, якія прынясло нашаму народу трагічнае ХХ стагоддзе. Подзвіг удзельнікаў Полацкага Сабора стаў краевугольным каменем, на якім квітнее цяпер Беларуская Праваслаўная Царква.
Галоўны вынік Полацкага Сабора відавочны і бясспрэчны: большасць жыхароў Богам сцеражонай краіны нашай з'яўляюцца праваслаўнымі хрысціянамі. Полацкі Сабор выказаў народнае імкненне да адзінства з Маці-Царквой, пацвердзіўшы, што ніякай зямной сіле не дадзена знішчыць праўду і Царкву Хрыстову. Менавіта гэтае абяцанне Божае ў дачыненні Царквы Хрыстовай з'явілася крыніцай поспеху і жыццяздольнасці саборнага рашэння. Дзеяннямі сабаран кіраваў не эгаістычны пошук асабістай выгады, а Сам Дух Святы — Дух мудрасці і розуму, які накіроўвае да славы Божай і да спасення людзей, якія жывуць на зямлі.
У памяць пра дзеі Полацкага Сабора быў адчаканены медаль з надпісам: «Адарваныя гвалтам (1596) ўз’яднаны любоўю (1839)». У гэтых словах заключаецца асаблівы ўрок, які патрабу самага глыбокага ўразумення і асэнсавання. Унія, якая ўкаранялася шляхам грубага сілавога ціску, хлусні і падману, стала прычынай мноства бед і пакут для ўсходніх славян, а ў гістарычнай перспектыве аказалася домам, пабудаваным на пяску (Мф. 7:26), які натуральным чынам бясслаўна разваліўся. Гісторыя сведчыць, што такі канец наканаваны ўсім, хто замахваецца на Царкву Хрыстову.
Нягледзячы на горкі ўрок гісторыі мінулых стагоддзяў, сёння ў брацкай Украіне, на радзіме незабыўнага мітрапаліта Іосіфа (Сямашкі), разгортваюцца падзеі, якія да болю нагадваюць пра даўнія ганенні з боку ўніятаў, а затым і багаборніцкай атэістычнай улады на праваслаўных хрысціян. Дзяржаўная ўлада ў саюзе з Канстанцінопальскім Патрыярхатам адкрыта парушае адзінства ўкраінскага Праваслаўя, уносіць яшчэ большы падзел і ўзмацняе пакуты кананічнай Праваслаўнай Царквы Украіны. Спрыяючы створанай з раскольнікаў псеўдацаркоўнай структуры, яны правакуюць акты гвалту ў дачыненні да кананічнай Украінскай Праваслаўнай Царквы.
У сітуацыі, якая склалася, лічым сваім абавязкам зноў і зноў узвысіць свой голас у падтрымку Блажэннейшага мітрапаліта Кіеўскага і ўсяе Украіны Ануфрыя. Заклікаем верных дзяцей Беларускай Праваслаўнай Царквы ўзмацніць малітвы за братэрскі ўкраінскі народ. Цвёрда спадзяёмся, што Міласэрны Гасподзь захавае Украінскую Праваслаўную Царкву, наставіць на розум і прывядзе да пакаяння тых, хто чыняць зараз зло, варожасць і падзел, а на зямлі Украіны запануе благаславёны мір, як ён запанаваў на Белай Русі пасля Полацкага Сабора ў 1839 годзе.
Промыслам Божым мы, адзначаючы 180-ю гадавіну ўз'яднання з Царквой адпаўшых ад яе дзяцей, з падзякай Госпаду сведчым, што Полацкі Сабор усяляк спрыяў вяртанню сотняў тысяч беларусаў з «далёкай краіны» ў Бацькоўскі дом. Уз'яднанне уніятаў з Праваслаўнай Царквой паклала канец векавому падзелу і варожасці на рэлігійнай глебе, што азмрочвалі жыццё многіх пакаленняў беларускага народа, і з'явілася трывалай асновай міру ў нашым сучасным грамадстве Белай Русі.
Полацкі Сабор стаў знакам прымірэння і згоды, крыніцай духоўнага і культурнага абуджэння нашага народа, паказаўшы ва ўсёй паўнаце прыгажосць і славу Праваслаўнай Царквы і славянскай цывілізацыі. Ад таго моманту мы не чужынцы і не прыхадні, а суграмадзяне святых і дамачадцы Бога (Эф. 2:19). Усведамляючы веліч дзей Сабора, мы пакліканы працягваць справу яго айцоў, рупліва захоўваючы веру праваслаўную і адзінства святой Царквы Хрыстовай, адзінства духу ў саюзе міру (Эф. 4:3), наказанае Апосталам. Малітвамі свяціцеля Іосіфа (Сямашкі) і ўсіх святых зямлі Беларускай няхай дапаможа нам у гэтым Гасподзь!

+ Павел,
мітрапаліт Мінскі і Заслаўскі,
Патрыяршы Экзарх усяе Беларусі